10. YARGI PAKETİ: TÜRKİYE HUKUK SİSTEMİNDE YENİ BİR DÖNEM
Türkiye’nin hukuk sisteminde köklü değişiklikler getirmesi beklenen 10. Yargı Paketi, yargı süreçlerinin etkinliğini artırmak, ceza infaz sistemini yeniden yapılandırmak ve dijitalleşmeyi teşvik etmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu reform paketi, hem bireysel hak ve özgürlüklerin korunmasını hem de toplumsal adaletin sağlanmasını hedeflemektedir.
- Ceza İnfaz Sisteminde Değişiklikler
- Denetimli Serbestlik Süresi: Yeni düzenlemeye göre, hükümlülerin denetimli serbestlikten faydalanabilmeleri için cezalarının en az 1/5’ini cezaevinde geçirmeleri gerekecek. Kanunda öngörülen bazı suçlar için denetimli serbestlik uygulamasından önce cezaevinde belirli bir süre kalma zorunluluğu getirilmesi de öngörülmektedir. Bu, özellikle kısa süreli hapis cezalarında doğrudan serbest kalma uygulamasının sona erdirilmesini amaçlamaktadır.
- İyi Hal İndirimi: İyi hal indirimi uygulamasında daha sıkı kriterler getirilecek. Mahkumların iyi hal indiriminden faydalanabilmeleri için cezaevindeki davranışları, rehabilitasyon programlarına katılımları ve tekrar suç işleme riskleri değerlendirilecek. Buradaki amaç suistimal risklerini ortadan kaldırmak ve bu düzenlemenin ceza adalet sistemine olan güveni artırmasını sağlamaktır.
- Cezaların Alt Sınırlarının Yükseltilmesi: Bazı suçlar için ceza alt sınırları yükseltilecek. Örneğin, taksirle ölüme sebebiyet verme, trafikte yol kesme, gasp, uyuşturucu satıcılığı, kadın ve çocuk cinayetleri gibi suçlarda ceza alt sınırları artırılacak.
- Yeni Yasadan Yararlanamayacak İstisnai Suçlar
Bu düzenlemelerle, ceza infaz sisteminin daha adil ve caydırıcı hale getirilmesi, cezasızlık algısının ortadan kaldırılması ve toplumsal güvenliğin artırılması hedeflenmektedir. Yargı Paketi’nde, bazı suçlar için getirilen düzenlemelerden yararlanamayacak istisnalar belirlenmiştir:
- Cinsel Suçlar ve Kadına Yönelik Şiddet: Bu tür suçlar için ceza süreleri artırılacak ve indirim sebepleri sınırlandırılacak.
- Mükerrer Suçlar: Tekrar eden suçlar için ceza indirimleri kısıtlanacak ve denetimli serbestlik kapsamı daraltılacak. Mükerrer olmak için önceden kesinleşmiş bir ceza mahkumiyeti olmalıdır. Mükerrer olmak için cezanın infazı, yani yerine getirilmesi gerekmez. İkinci suç sonucunda verilen ceza mahkumiyeti adli para cezası değil, hapis cezası olmalıdır. Adli para cezaları tekerrüre tabi olmamaktadır. Tekerrüre tabi ikinci suç, ilk suçun kesinleşme tarihinden itibaren 3 yahut 5 yıl içinde olmalıdır. Şöyle ki, ilk suçun sonucunda verilen hapis cezası 5 yıldan daha fazla ise ve bu cezanın infaz edilme tarihinden itibaren 5 yıl geçtiyse tekerrür hükümleri uygulanmayacaktır. İlk suçun cezası 5 yıl veya daha az ise bu cezanın infaz edilme tarihinden 3 yıl geçtiyse tekerrür hükümleri uygulanmayacaktır. Bir diğer deyişle ilk suçun infaz tarihinden itibaren, ilk suçun ceza süresine göre, 3 yahut 5 yıl geçtiyse tekerrür hükümleri uygulanmayacaktır.
- Terör Suçları: Terör suçları, ceza indirimleri ve denetimli serbestlik uygulamalarının dışında tutulacak.
- Kadın ve Çocuk Haklarının Güçlendirilmesi
Paket, kadına yönelik şiddet ve çocuk istismarı gibi suçlara karşı daha caydırıcı cezalar öngörmektedir. Özellikle çocuk cinsel istismarı suçlarında zamanaşımı süresinin kaldırılması ve cezaların artırılması planlanmaktadır.
- Dijitalleşme ve Yargı Süreçlerinin Hızlandırılması
Yargı süreçlerinin dijitalleşmesi hem davaların hızlandırılması hem de şeffaflık sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Yargı Paketi ile birlikte elektronik yargılama sisteminin yaygınlaştırılması ve dijital dava süreçleri uygulanmaya başlanacaktır. Bu kapsamda, e-duruşmaların yapılabilmesi, dijital dosya paylaşımı ve elektronik imza kullanımı gibi uygulamalar devreye alınacaktır.
- Tutuklama Kriterlerinin Netleştirilmesi
Mevcut yasaya göre, 2 yılın altındaki suçlarda tutuklama yasağı bulunmaktadır. Ancak yeni pakette, hâkimlere suç işleme eğilimi, suçun işleniş şekli ve kamu düzenine etkisi gibi kriterlere dayanarak 2 yılın altındaki suçlarda da tutuklama kararı verebilme yetkisi tanınmaktadır.
- Yargı Reformu Stratejisi ve Uluslararası Uyumluluk
Yargı Paketi, Türkiye’nin Yargı Reformu Strateji Belgesi’ne uygun şekilde hazırlanmakta ve uluslararası yargı standartlarına uyum sağlanmasını hedeflemektedir. Bu kapsamda, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına uyum ve kadın ile çocuk haklarına yönelik uluslararası sözleşmelere bağlılık ön planda tutulmaktadır.
10. YARGI PAKEDİ NE ZAMAN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK?
Yargı Paketi’nin ne zaman yürürlüğe gireceği konusu, hukuk camiası ve kamuoyu tarafından yakından takip edilmektedir. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un açıklamalarına göre, 10. Yargı Paketi’nin hazırlıkları tamamlanmış ve taslak metin ilgili bakanlıkların görüşüne sunulmuştur. Paketin kısa süre içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulması ve yasalaşması beklenmektedir. Paketin içeriğinde, ceza infaz sisteminde köklü değişiklikler, denetimli serbestlik uygulamalarında yeni düzenlemeler ve yargı süreçlerinin hızlandırılması gibi önemli reformlar yer almaktadır. Özellikle, hükümlülerin denetimli serbestlikten faydalanabilmeleri için ceza sürelerinin en az 1/5’ini cezaevinde geçirmeleri gerekeceği belirtilmiştir.
